19.4.06

Orang Ambon di Tenga Dunya yang Su Mo Tabula Bale

Radio Vox Populi [Ambon], 17-Apr-2006 Orang Ambon di Tenga Dunya yang Su Mo Tabula Bale -------- Redaksi Vox Populi ---------- DUNYA su tau, anana Ambon dar pante pasar sampe kampong-kampong, jawara manyanyi. Jang stori akang lai. Dunya jua su tau, nyong-nyong Ambon jago boks. Seng sorang bisa lawang. Mo lawang laki-laki kaya Elly Pical? Elly torana satu kali tuli. Mar banya orang seng talalu mangarti bae-bae, kalo orang Ambon jua ada suka laipose deng tukang kewel. Su bagitu, tukang baku malawang sepe. Seng abis-abis. Apalai kalo dong bilang su tanang panta deng galas sloki, par maeng deng aer kata-kata mar manyangkal mati seng pamabo. Mo lebe tau ? Orang Ambon pung stel, necis seng kala deng Ratu Welmina pung orang Walanda. Kalo su bastel dar ujung kaki sampe kapala, jang kira dong sang rusa maso kampung. Sio, sondor ale. Orang Ambon pung manir, Batavia tu apa ? Cuma memang, Ambon tu kota kacil, jadi bagitu jua. Masi ada lai yang orang kurang taru kira. Orang Ambon sparu masi parcaya tete nene moyang pung ilmu-ilmu dar kakehang par jaga-jaga diri. Fu-fu. Mar lebe banya orang Ambon paling parcaya Antua Basar. Itu yang kalo katong buka di kamus basar, orang pande-pande skola tinggi bilang akang "religiositas". Inga ka seng, dulu ada lagu Ambon yang Kanil di Walanda dong manyanyi akang. "Jangan mancari kakuatang, dengan hidup laeng, percaya Tuhan nanti Dia, mambawa jalange". Tagal orang Ambon paleng religius ka apa barang tu, sampe-sampe dong seng suka lia orang urus negeri sabarang-sabarang. Jang coba-coba kapala kampong biking barang kaluar rel. Tau dapa kata ancor-ancor. Abis itu tadi, orang-orang Ambon dong kalo pung mata lia satu barang seng sdap, seng pake tunggu satu dua tiga dong langsung kata padis-padis. Sapa seng tahang, lebe bae undur palang-palang jua. Suka seng suka, akang su par bagitu. Biasa dong bilang, biar batang sagu kakarasang, mar akang pung tapong sagu putih alus. Ambon akang bagitu, jang sala sangka. Mar ada satu lai di Ambon yang kalo inga akang bisa manangis tahek-hek. Kalo mo bilang akang, hati seng kase bae, mar kalo seng bilang jua, rasa fals. Hati garu-garu. Minta ampong jua kalo terpaksa mo bilang par samua pung bae. Ada lagu bilang kio, kalo ada sala, bilang bae-bae, sama orang basudara. Tagal itu loko bilang akang jua. Orang Ambon tu, ada sama ikang makang ikang lai. Ada satu pung kalabihang, loko kase tinggal akang jua ka ? Seng ale ! Ada yang pi cari pangkuku panjang-panjang lalu gai kase turung. Satu nai, satu pakal. Tinggal kong baku lot, kapan tempo kong maju. Itu akang yang mo bilang dar tai. Mar bae jua su bilang akang. Ikang makang ikang nanala. Ampong jua, elo. Kalo bagini tarus, minta-minta Nene Luhu datang ramas stenga. Akang barang ikang-makang ikang ni, lia akang baku tola balakang deng tete nene moyang Ambon dong pung kahidupan dar dolo-dolo. Dong pung ajarang dar orang Ambon balong jadi Sarane deng Salam lai, akang pela deng gandong, hidop orang basudara, samua su ada. Kalo bandeng akang deng kahidupan sakarang, lia akang kaya dunya su tabola-bale. Mar su bagitu mo bilang apa ? Mar ada banya orang seng talalu tau kio, stori-stori orang Ambon pung bae deng seng bae ni, akang samua ada asli-asli di Tali Hulaleng. Samua orang yang su pi ka Ambon, pasti seng tau parsis Tali Hulaleng yang di surat habar Suara Maluku di Ambon tu, sapa yang tulis akang bukang? Dengar ni la mo tau, antua yang tulis akang Elly Sutrahitu, orang Halong, wartawan dari dolo sampe skarang. Paitua satu ni, Ambon manta-manta. Orang bilang Ambon pung kalem, tado-tado, seng tau baribot sabarang-sabarang. Abis antua majelis gareja, penatua, mo bilang apa lai. Antua ni suda tulis akang Ambon pung sagala cili garang dalang Tali Hulaleng. Sampe deng kata orang Ambon pung stori banting lida pangaruh logal Malayu, logat Uliase, dengan logat Balanda, cuee ! Kalo baca antua pung Tali Hulaleng, sapa kalo seng tatawa mangkali dia pung urat katawa su putus. Mar jang kira antua cuma biking lawak bodo-bodo. Seng ale. Tali hulaleng akang isi nasehat kahidupang pung banya jua. Mulai dar masala kabarsihang dalang kampong, hidop basudara, politik, anana pung skola, kabong-kabong deng dusun-dusun, antua sika samua par satu dalang Tali Hulaleng. Orang pande bilang, Antua Elly Sutrahitu jago pilih "idiom-idiom", istilah-istilah yang akang su talengket deng kahidupan orang Ambon. Mala kadang-kadang, yang ana-ana skarang su seng bilang akang, antua masi pake akang. Abis kalo mo bilang akang iko anana skarang pung gaya kata bahasa gaul sama orang Batavia di televisi, skang katong pung budaya stori Ambon akang pung tampa di mana ? Antua Elly Sutrahitu juga mangkali seng sadar, antua su pake gaya-gaya sastra yang tinggi-tinggi. Skali-skali, antua pake gaya ironi, sindir alus-alus sampe orang seng dapa rasa kata ada dapa sindir. Laeng kali antua pake gaya sarkas, bilang akang trus trang mala kalo dengar akang agak kasar sadiki. Ada gaya sastra laeng banya-banya talamburang dalang tali hulaleng. Ada hiperbola, personifikasi, totem, dengan Antua Basar kong bole tau Elly Sutrahitu pung gaya. Akang pung laste, katong bisa katawa katong pung bodo-bodo, sala-sala deng busu-busu, lalu eso-eso biking batul akang. Itu yang dong bilang kata "otokritik", lia sandiri pung muka di carming baru mo kata orang. Malayu tinggi bilang, "mentertawakan diri sendiri". Dar samua Antua Elly Sutrahitu pung bua pikiran dalang tulisang, kalo katong pikir, antua sama biking foto orang Ambon dar ujung sampe ujung, luar dalang, dar yang katong bisa lia sampe yang seng bisa lia. Cuma kalo fotohrafer dong pake tustel, Antua Elly Sutrahitu pake kata-kata. Ada satu yang ampe-amper dapa lupa bilang akang, coba baca bae-bae, ada dua orang paling top yang bawa rol dalam Tali Hulaleng yaitu orang bakunyadu Maku deng Dullah. Dullah orang Salam, kaweng dengan Maku pung saudara parampuan yang Sarani, maso Islam nama Jija, lalu dong hidup baku sayang. Sama-sama hidup satu bantu satu, satu kase bicara satu, lalu sama-sama pikir kampung, pikir kahidupan, pikir dunya yang dong dua bilang su mo tabula-bale. Lia akang bagus paskali. Tali Hulaleng dan Antua Elly Sutrahitu, sama su satu roh deng satu badang, seng bisa cere, seng bisa pisa. Inga Tali Hulaleng, inga Antua Elly Sutrahitu. Bagitu juga, Inga Elly Sutrahitu, Inga Tali Hulaleng. Dar itu, apa yang bisa katong bilang par karya antua yang su lebe sapulu taong, tabea hormat. Untuk samua yang antua tulis dar antua pung dalang kapala deng dalang hati, kalo katong mo hati barsi lia akang, katong bisa bilang, antua bukang tulis tali hulaleng lai mar rupa antua ada tulis buku suci dar adat orang Ambon sandiri. Laste paskali, deng Malayu tinggi kong bilang akang jua e, Tali Hulaleng sangat sarat ajaran cinta kasih, kebenaran, keadilan, kejujuran, mengatur keseimbangan yang harmonis antara manusia dengan manusia, manusia dengan lingkungan, manusia dengan negara, dan yang paling penting manusia dengan Tuhan. Antua Elly memang su seng ada, tapi antua pung karya yang ada simpan banya ajaran ni, akang hidup tarus deng kataong. Dar itu mulai skarang, katong muat akang Tali Hulaleng itu di website ini. Katong harap basudara yang singga di sini bisa dapa ajaran yang ada di akang. Slamat baca lai.